Dlaczego warto odwiedzić wyspę Guimaras?
Guimaras oferuje rzadką kombinację turystyki rolniczej, plażowego relaksu i doświadczeń kulturowych w kompaktowej, dostępnej formie. Wyspa zajmuje tylko 604 kilometry kwadratowe, co pozwala zobaczyć główne atrakcje w jeden lub dwa dni zachowując jednocześnie zrelaksowane tempo.
Główny urok wyspy leży w jej autentyczności. Turystyka tutaj wspiera lokalne społeczności bezpośrednio zamiast wielkich resortów. Kiedy kupujesz mango, często kupujesz od rolnika który je wyhodował. Opłaty za wstęp na plaże trafiają do lokalnych barangay które utrzymują wybrzeże. Kierowcy trycykli to mieszkańcy którzy znają wyspę doskonale i mogą polecić ukryte miejsca nieznajdujące się w przewodnikach.
Co czyni Guimaras wyjątkowym
- Światowej sławy mango: mango z Guimaras zdobyło Rekord Guinnessa jako najsłodsza odmiana, z zawartością cukru osiągającą 23 stopnie Brix w porównaniu do typowych 12-15 stopni w innych odmianach
- Nietłoczone plaże: nawet podczas szczytu sezonu plaże jak Alubihod i Natago pozostają spokojne z mniej niż 50 odwiedzającymi większość dni
- Klasztor trapistów: jeden z zaledwie dwóch klasztorów trapistów w Azji Południowo-Wschodniej, produkujący doskonałe produkty z orzechów nerkowca i oferujący unikalne doświadczenie turystyki duchowej
- Łatwa dostępność: regularne promy z miasta Iloilo oznaczają że możesz odwiedzić bez skomplikowanych ustaleń transportowych czy drogich lotów
- Przystępne ceny: podróżnicy budżetowi mogą zwiedzić całą wyspę za mniej niż 120 złotych dziennie włączając nocleg, posiłki i transport

Jak dostać się na wyspę Guimaras?
Dotarcie na Guimaras wymaga podróży przez miasto Iloilo, które posiada międzynarodowe lotnisko z połączeniami do Manili, Cebu i innych głównych filipińskich miast. Z Iloilo podróż na Guimaras trwa mniej niż 30 minut publicznymi promami.
Przewodnik krok po kroku
- Przeleć na lotnisko Iloilo International Airport: wiele codziennych lotów z Manili (1 godzina, 120-240 złotych) i Cebu (45 minut, 100-200 złotych) liniami Philippine Airlines, Cebu Pacific i AirAsia
- Jedź do przystani Ortiz Wharf: weź taksówkę lub jeepney z lotniska do Ortiz Wharf w mieście Iloilo (30 minut, 12-20 złotych taksówką, 2 złote jeepney)
- Wsiądź na prom do Guimaras: promy odpływają co 30 minut od 5:30 do 19:00 codziennie (15 minut, 1,20 złotych na osobę, 4 złote za motocykle)
- Przyjedź do Jordan Wharf: to główny port na Guimaras gdzie znajdziesz trycykle, wypożyczalnie motocykli i przewodników turystycznych
Sama przeprawa promem oferuje piękne widoki na cieśninę Iloilo. Przyjedź wcześnie podczas weekendów i świąt ponieważ łodzie mogą się szybko zapełnić. Wymagana jest płatność gotówką za bilety promowe i większość transakcji na wyspie, więc upewnij się że masz wystarczającą ilość filipińskich peso przed przybyciem.
Transport na wyspie
Będąc już na Guimaras masz kilka opcji transportowych. Wynajem motocykli kosztuje 32-48 złotych dziennie i zapewnia maksymalną elastyczność w zwiedzaniu. Trycykle można wynająć na całodniowe wycieczki (80-120 złotych) lub przejazdy punkt-punkt (8-20 złotych). Dla grup wynajem vanów z kierowcami kosztuje 160-240 złotych dziennie i może pomieścić do 8 pasażerów komfortowo.
Doświadczenie mango: co musisz wiedzieć
Mango z Guimaras to nie tylko owoc, to ikona kulturowa i ekonomiczny filar wyspy. Te mango mają chroniony status oznaczenia geograficznego, podobnie jak szampan z Francji, co oznacza że tylko mango wyhodowane na Guimaras mogą oficjalnie nosić tę nazwę.
Dlaczego mango z Guimaras jest wyjątkowe
Wyjątkowa słodycz pochodzi z unikalnego składu gleby, warunków klimatycznych i tradycyjnych metod uprawy przekazywanych przez pokolenia. Wulkaniczna gleba dostarcza bogatych minerałów, podczas gdy suchy sezon od grudnia do maja koncentruje cukry w owocach. Rolnicy stosują organiczne metody i pakują poszczególne mango w papier podczas okresu wzrostu aby chronić je przed szkodnikami i zapewnić równomierne dojrzewanie.
Najlepszy czas na mango
Sezon na mango trwa od marca do maja, ze szczytem zbiorów w kwietniu. W tym okresie znajdziesz najświeższe, najsłodsze mango sprzedawane bezpośrednio z farm i przydrożnych stoisk. Spodziewaj się zapłacić 8-16 złotych za kilogram mango eksportowej jakości, znacznie mniej niż ceny w Manili czy na rynkach międzynarodowych. Poza sezonem mrożone produkty z mango i przetwory są dostępne przez cały rok w sklepie z prezentami przy klasztorze trapistów.
Gdzie kupić najlepsze mango
- Teren festiwalu mango: podczas corocznego festiwalu Manggahan w maju dziesiątki rolników sprzedają bezpośrednio odwiedzającym z możliwością zwiedzenia plantacji
- BFAR Siete Pecados: certyfikowane przez rząd centrum mango z konsekwentną jakością i właściwym pakowaniem do zabierania mango do domu
- Przydrożne stoi ska: na całej wyspie, szczególnie wzdłuż głównej szosy, rodzinne stoiska oferują świeże mango często zerwane tego samego ranka
- Klasztor trapistów: sprzedaje premium pakowane mango i doskonałe produkty na bazie mango włączając dżemy, suszone mango i wino z mango
Najlepsze plaże na Guimaras
Plaże Guimaras oferują krystalicznie czystą wodę, biały piasek i spokojną atmosferę bez komercjalizacji bardziej znanych filipińskich destynacji plażowych. Większość plaż pobiera skromne opłaty wstępne (4-12 złotych) które wspierają lokalną konserwację i rozwój społeczności.
Plaża Alubihod
To najbardziej rozwinięta plaża Guimaras z resortami, altanami do wynajęcia i obiektami sportów wodnych. Plaża rozciąga się na ponad 500 metrów z drobnym białym piaskiem i spokojnymi wodami idealnymi do pływania. Alubihod charakteryzują unikalne formacje mielizn w kształcie gwiazd widoczne podczas odpływu, tworzące doskonałe okazje fotograficzne. Podstawowe altany plażowe kosztują 12-20 złotych dziennie, podczas gdy resorty noclegowe wahają się od 80-240 złotych na noc. Aktywności wodne obejmują kajakarstwo (20 złotych/godzina), wypożyczenie sprzętu do snorkelingu (12 złotych) i wycieczki island hopping (60-100 złotych na osobę).
Plaża Natago
Oznaczająca „ukryta” w lokalnym języku, Natago spełnia swoją nazwę poprzez odosobnioną zatokę dostępną przez krótki spacer w dół z parkingu. Ta mała plaża oferuje niesamowity snorkeling z rafami koralowymi zaledwie metry od brzegu i różnorodnym życiem morskim włączając kolorowe ryby, jeżowce morskie i okazjonalne żółwie morskie. Plaża ma podstawowe udogodnienia włączając stoły, mały sklepik i prysznice ze słodką wodą. Przyjedź wcześnie ponieważ pojemność jest ograniczona aby zachować dziewicze środowisko.
Plaża Guisi i latarnia morska
Guisi łączy relaks plażowy z historyczną eksploracją. Skaliste wybrzeże tworzy naturalne baseny idealne na chłodzące kąpiele, podczas gdy dziewiętnastowieczna hiszpańska kolonialna latarnia morska oferuje panoramiczne widoki na wyspę po krótkim wspięciu. Obszar latarni zapewnia doskonałe miejsca do oglądania zachodu słońca. Wstęp na plażę to 4 złote, dostęp do latarni 2 złote. Ograniczony cień oznacza że przyniesienie parasola lub namiotu jest wskazane podczas południowych godzin.
Plaża Smallest Plaza
Pomimo dziwnej nazwy ta plaża oferuje jeden z najbardziej spektakularnych zachodów słońca Guimaras z widokami na wyspę Panay po drugiej stronie cieśniny. Plaża jest mniejsza i mniej rozwinięta ale utrzymuje czystość dzięki zarządzaniu społecznościowemu. Lokalni sprzedawcy oferują świeże grillowane owoce morza i zimne napoje w rozsądnych cenach. To doskonałe miejsce na popołudniowe wizyty, przyjeżdżając około 15:00 na pływanie i zostając do zachodu słońca.
Plaża | Najlepsza do | Udogodnienia | Opłata wstępu |
---|---|---|---|
Alubihod | Rodziny, sporty wodne | Pełne (resorty, restauracje, altany) | 8-12 zł |
Natago | Snorkeling, samotność | Podstawowe (stoły, mały sklepik) | 4 zł |
Guisi | Fotografia, historia | Minimalne (latarnia, podstawowe udogodnienia) | 6 zł |
Smallest Plaza | Zachody słońca, lokalne jedzenie | Podstawowe (sprzedawcy, ograniczone miejsca) | 4 zł |
Klasztor trapistów: duchowy przystanek
Klasztor trapistów Matki Bożej Filipin, założony w 1972 roku, spoczywa spokojnie na wzgórzu z widokiem na morze. Ten działający klasztor przestrzega ścisłej tradycji cysterskiej, z mnichami poświęcającymi swoje życie modlitwie i pracy ręcznej. Odwiedzający są mile widziani ale muszą szanować kontemplacyjną atmosferę i zasady klasztorne.
Co doświadczyć w klasztorze
Teren klasztoru przedstawia piękne ogrody, małą kaplicę otwartą do modlitwy i sklep z prezentami sprzedający produkty wytwarzane przez klasztor. Mnisi produkują wyjątkowe produkty spożywcze używając tradycyjnych metod i lokalnych składników. Ich produkty z orzechów nerkowca są szczególnie słynne, włączając prażone nerkowce, ciasteczka z nerkowcami i kruchą masę nerkowcową. Klasztor produkuje również doskonałe produkty z mango, miód i artykuły religijne.
Odwiedzający powinni ubierać się skromnie (przykryte ramiona i kolana) i utrzymywać ciche głosy na całym terenie. Fotografia jest dozwolona w pewnych obszarach ale zakazana wewnątrz kaplicy i kwater mnichów. Sklep z prezentami działa od 8:00 do 17:00 codziennie, z przerwą od 12:00 do 13:00. Wszystkie dochody wspierają operacje klasztoru i dzieła charytatywne w lokalnych społecznościach.
Produkty klasztorne które musisz kupić
- Ciasteczka z nerkowcami: maślane kruche ciastka wypakowane kawałkami nerkowca, sztandarowy produkt klasztoru
- Dżem z mango: zrobiony z mango Guimaras podczas szczytu sezonu, dostępny przez cały rok
- Prażone nerkowce: perfekcyjnie przyprawione i pakowane, idealne pamiątki
- Miód: surowy lokalny miód zebrany z pasiek klasztornych
- Artykuły religijne: ręcznie wykonane różańce, karty modlitewne i przedmioty dewocyjne
Island hopping i przygody morskie
Wody wokół Guimaras zawierają kilka małych wysp i doskonałe sanktuaria morskie warte zwiedzenia poprzez zorganizowane wycieczki island hopping. Te wycieczki zazwyczaj trwają 4-6 godzin i odwiedzają 3-5 wysp w zależności od wybranego pakietu.
Popularne destynacje island hopping
Wyspa Ave Maria przedstawia grotę świątyni poświęconą Matce Bożej, dostępną przez krótkie pływanie lub brnięcie podczas odpływu. Wyspa oferuje dobry snorkeling wokół swojego obwodu ze zdrowymi formacjami koralowymi. Wyspa Żółwia, także zwana Baras Cave, zapewnia możliwości zauważenia żółwi morskich w ich naturalnym środowisku, chociaż obserwacje nie są gwarantowane i zależą od sezonu i szczęścia.
Park Morski SEAFDEC służy jako stacja badań morskich z chronionymi ogrodami koralowymi i sanktuariami ryb. Snorkeling tutaj ujawnia różnorodne życie morskie włączając papuzie ryby, ryby aniołki, ryby błazenki wśród ukwiałów i różne gatunki korali. Park pobiera małą opłatę konserwacyjną która finansuje trwające programy badań i ochrony morskiej.
Rezerwacja wycieczek island hopping
Wycieczki mogą być zaaranżowane przy Jordan Wharf, przez twoje zakwaterowanie lub przy głównych plażach. Ceny wahają się od 100-160 złotych na osobę za wspólne wycieczki grupowe lub 400-600 złotych za prywatne czartery łodzi pomieszczające do 10 osób. Wycieczki obejmują transport łodziowy, sprzęt do snorkelingu, opłaty wstępu na wyspy i czasami lunch. Przynieś krem przeciwsłoneczny, wodę pitną, ręczniki i wodoodporne torby na cenne rzeczy. Wycieczki działają przez cały rok ale zależą od pogody, z lipcem do września okazjonalnie doświadczającym odwołań z powodu wzburzonego morza.
Gdzie zatrzymać się na Guimaras?
Opcje zakwaterowania na Guimaras wahają się od budżetowych pensjonatów po komfortowe resorty plażowe, chociaż luksusowe hotele są ograniczone. Większość podróżników zatrzymuje się blisko Jordan Wharf dla wygody lub wzdłuż wybrzeża przy popularnych plażach dla natychmiastowego dostępu do plaży.
Opcje budżetowe (40-100 złotych na noc)
Podstawowe pensjonaty w centrum miasta Jordan oferują pokoje z wentylatorem ze wspólnymi łazienkami, wystarczające dla podróżników budżetowych i tych planujących pełne dni eksploracji wyspy. Te miejsca zapewniają czyste, proste zakwaterowanie z przyjaznymi właścicielami którzy mogą zaaranżować transport i wycieczki. Nie oczekuj udogodnień poza łóżkiem i wentylatorem, ale doceniaj autentyczne lokalne doświadczenie i pomocną gościnność.
Resorty średniej klasy (120-240 złotych na noc)
Kilka resortów plażowych blisko Alubihod i innych obszarów przybrzeżnych zapewnia klimatyzowane pokoje, prywatne łazienki, podstawowe WiFi i bezpośredni dostęp do plaży. Te resorty zazwyczaj mają restauracje na miejscu serwujące filipińską i międzynarodową kuchnię, mogą zaaranżować wycieczki i aktywności i oferują najlepszą równowagę komfortu i wartości dla większości podróżnych. Rezerwacja z wyprzedzeniem podczas szczytu sezonu (marzec do maja i grudzień do stycznia) jest zalecana.
Alternatywa: jednodniowa wycieczka z Iloilo
Wielu podróżnych wybiera zatrzymanie się w mieście Iloilo gdzie opcje zakwaterowania są bardziej rozległe i powraca na Guimaras na jednodniowe wycieczki. To podejście działa dobrze dla krótkich wizyt i zapewnia wieczorny dostęp do restauracji, zakupów i życia nocnego Iloilo. Ostatni prom z Guimaras do Iloilo odpływa około 19:00, dając wystarczający czas na całodniową eksplorację przed powrotem.
Lokalne jedzenie i doświadczenia kulinarne
Jedzenie na Guimaras koncentruje się na świeżych owocach morza, lokalnych warzywach i naturalnie, mango w różnych przygotowaniach. Opcje restauracyjne są ograniczone w porównaniu do głównych miast, ale lokalne jadłodajnie zwane „carinderiami” oferują autentyczne filipińskie posiłki w budżetowych cenach.
Co jeść na Guimaras
- Świeże owoce morza: grillowana kałamarnica, ryby i krewetki złowione codziennie z lokalnych wód, zazwyczaj serwowane przy obszarach plażowych
- Kadios baboy langka: tradycyjna zupa Ilonggo z grochem gołębim, wieprzowiną i dżekfrutem, dostępna w lokalnych carinderiach
- Wszystko z mango: świeże mango, shake’i z mango, sałatki z mango i kreatywne desery z mango na całej wyspie
- Native chicken inasal: grillowany kurczak marynowany w lokalnych przyprawach i sokach cytrusowych, specjalność regionu
- Świeże owoce tropikalne: poza mango znajdź banany, papaje, ananasy i rambutan w sezonie
Gdzie jeść
Lokalne carinderie przy głównej drodze serwują domowe jedzenie po 15-30 złotych za pełny posiłek. Resorty plażowe mają restauracje z wyższymi cenami (40-80 złotych za danie) ale większą różnorodnością menu. Przydrożne grille oferują świeżo złowione owoce morza, gdzie płacisz według wagi (około 40-60 złotych za kilogram). Nie przegap małych sari-sari stores sprzedających lokalnie robione przekąski i świeże owoce kokosowe jako orzeźwiające napoje.
Praktyczne wskazówki dla odwiedzających Guimaras
Guimaras pozostaje stosunkowo niezaawansowane turystycznie, co oznacza że pewne aspekty wymagają planowania i elastyczności. Te praktyczne wskazówki pomogą zmaksymalizować twoje doświadczenie jednocześnie unikając powszechnych problemów.
Pieniądze i płatności
Bankomaty są ograniczone na Guimaras z tylko kilkoma znajdującymi się przy Jordan Wharf. Przynieś wystarczającą gotówkę z Iloilo aby pokryć całą swoją wizytę ponieważ karty kredytowe są akceptowane tylko w nielicznych większych resortach. Większość małych sprzedawców, trycykli, plaż i restauracji działa wyłącznie na gotówce. Małe banknoty są pomocne dla małych zakupów i napiwków.
Łączność internetowa
Pokrycie mobilnego internetu jest nierówne na Guimaras z lepszym sygnałem przy Jordan i głównych plażach ale słabym lub nieistniejącym w obszarach wewnętrznych. WiFi jest dostępne w niektórych resortach ale zazwyczaj powolne. Pobierz offline mapy i kluczowe informacje przed przybyciem. To doskonała okazja do cyfrowego detoxu i obecności w momencie.
Co spakować
- Krem przeciwsłoneczny: wysokiej ochrony, rafy koralowe przyjazny jeśli planujesz snorkeling
- Repelent na owady: komary mogą być uciążliwe szczególnie przy zmierzchu
- Leki podstawowe: apteki są ograniczone więc przynieś osobiste leki i podstawowe pierwszej pomocy
- Wielorazowa butelka wody: zostań nawodniony i zredukuj plastik, woda butelkowana jest dostępna ale droga
- Lekka, oddychająca odzież: bawełna lub materiały quick-dry, przynieś też coś skromnego dla wizyt w klasztorze
- Buty wodne: pomocne dla skalistych plaż i krawędzi raf koralowych
Szanowanie lokalnej kultury
Mieszkańcy Guimaras są przyjaźni i mile widzą odwiedzających którzy pokazują szacunek dla ich społeczności. Ubieraj się skromnie poza obszarami plażowymi, szczególnie w miasteczkach i przy miejscach religijnych. Naucz się kilku podstawowych filipińskich fraz jak „salamat” (dziękuję) i „magandang umaga” (dzień dobry). Zawsze pytaj o pozwolenie przed fotografowaniem ludzi. Wspieraj lokalne biznesy kupując bezpośrednio od rolników i rzemieślników zamiast importowanych produktów.
Najczęściej zadawane pytania
Ile dni potrzebuję aby zwiedzić Guimaras?
Większość głównych atrakcji można zobaczyć w jeden dzień jeśli zaczynasz wcześnie, ale dwa do trzech dni pozwala na bardziej zrelaksowane tempo i możliwość doświadczenia zarówno plaży jak i wewnętrznych atrakcji bez pośpiechu. Pozostanie przez noc daje możliwość zobaczenia zachodów słońca i spokojniejszego wieczornego życia wyspy.
Czy Guimaras jest bezpieczne dla solo podróżników?
Tak, Guimaras jest generalnie bardzo bezpieczne dla solo podróżników włączając kobiety samotnie podróżujące. Wskaźnik przestępczości jest niski i mieszkańcy są przyjaźni i pomocni. Standardowe środki ostrożności stosuj jak w każdym miejscu podróży, unikaj odizolowanych obszarów po ciemności i śledź swoje rzeczy na plażach i w tłumie.
Jaki jest najlepszy miesiąc aby odwiedzić Guimaras?
Kwiecień i maj są optymalne łączące sezon mango z doskonałą pogodą plażową i minimalnym deszczem. Marzec również oferuje dobre warunki z mniej tłumami. Unikaj lipca do października kiedy monsun przynosi ciężkie deszcze i morze może być zbyt wzburzone dla aktywności wodnych i wycieczek island hopping.
Czy mogę pływać na wszystkich plażach Guimaras?
Większość plaż jest bezpieczna do pływania ze spokojnymi wodami i stopniowymi głębokościami. Plaża Guisi ma bardziej skaliste wody lepiej dla wchodzenia niż dłuższego pływania. Zawsze sprawdzaj z lokalami o obecnych warunkach i obserwuj każde wystawione ostrzeżenia. Podczas monsunu od lipca do października morze może być niebezpieczne dla pływania.
Czy jest możliwe odwiedzić Guimaras jako jednodniową wycieczkę?
Absolutnie, wiele osób odwiedza Guimaras jako jednodniowe wycieczki z Iloilo. Wyjedź wcześnie na pierwszym promie około 6:00 dając ci 12-13 godzin na wyspie przed ostatnim promem powrotnym. Zdecyduj czy chcesz skupić się na plażach, mango i klasztorze lub miksie obu i wynajmij trycykl lub motocykl dla efektywnego transportu.
Co powinienem kupić jako pamiątki z Guimaras?
Najlepsze pamiątki to produkty klasztoru trapistów szczególnie ciasteczka z nerkowcami, świeże lub suszone mango podczas sezonu i lokalnie robiony miód. Jeśli odwiedzasz podczas sezonu kupno świeżych mango aby podzielić się w domu jest niezapomnianą pamiątką. Produkty klasztoru są dobrej jakości, autentycznie lokalne i wspierają dobre cele.
Czy są jakieś szczególne wydarzenia lub festiwale na Guimaras?
Festiwal Manggahan odbywa się każdego maja świętując sezon mango z paradami, konkursami jedzenia mango, targami rolniczymi i występami kulturalnymi. To najbardziej żywy czas odwiedzenia ale też najbardziej tłoczny. Inne święta religijne i święta barangay odbywają się przez cały rok zapewniając wglądki w lokalną kulturę jeśli zdarzy ci się być tam podczas celebracji.
Czy snorkeling na Guimaras jest dobry dla początkujących?
Tak, szczególnie przy Natago Beach i podczas wycieczek island hopping do obszarów sanktuarium morskiego. Wody są zazwyczaj spokojne ze stopami głębokości pozwalającymi początkującym czuć się komfortowo. Wynajem wyposażenia obejmuje kamizelki ratunkowe dla bezpieczeństwa. Przewodnicy podczas wycieczek island hopping zapewniają instrukcje podstaw i pomagają nieoświadczonym snorkelerom.
Podsumowanie
Wyspa Guimaras oferuje wyjątkową kombinację rolniczej autentyczności, nadmorskiego piękna i kulturalnych doświadczeń bez przytłaczającej turystyki masowej. Od najsłodszego mango świata po dziewicze plaże i spokojny klasztor trapistów, wyspa dostarcza odpoczynek od bardziej rozwijanych filipińskich destynacji zachowując jednocześnie łatwą dostępność z Iloilo.
Niezależnie czy spędzasz pojedynczy dzień eksplorując główne punkty czy kilka dni głęboko zanurzając się w rytmie wyspy, Guimaras nagradza odwiedzających którzy szukają autentyczności. Mała skala i ograniczona infrastruktura turystyczna mogą początkowo wydawać się wyzwaniem ale ostatecznie stają się częścią uroku, zmuszając podróżnych do zwolnienia, połączenia z lokalami i docenienia prostych przyjemności czystego oceanu, świeżego owocu i szczerze ciepłej gościnności.
Zacznij planowanie swojej wizyty dla sezonu mango dla pełnego doświadczenia Guimaras. Przynieś gotówkę, otwartą mentalność i ochotę odkrywania w spokojnym tempie. Ta niewielka wyspa może nie mieć glamouru bardziej znanych filipińskich destynacji ale dostarcza coś coraz rzadszego w dzisiejszym świecie podróży: autentyczne, nieskomercjalizowane doświadczenie gdzie turystyka wspiera lokalne społeczności bezpośrednio i gdzie podróżni mogą wciąż odkryć miejsca czujące się nietknięte.